Veerkracht bekeken door de bril van Martha Nussbaum
Anne-Marie Gunnink

In de komende blogs kijk ik naar het begrip veerkracht door de bril van een hedendaagse filosoof of anderszins interessante persoon. Met als doel: perspectiefverbreding, actief onderzoeken van de reikwijdte van het begrip en het in beeld krijgen van in- en uitsluitende mogelijkheden in het begrip. Hiervoor gebruik ik enkele van de essenties van de desbetreffende filosoof.

Waarom de keus voor veerkracht? Veerkracht is de term die in de basishulp in Utrecht gebruikt wordt. Het is een begrip dat gebaseerd is op nieuwe definitie van gezondheid waarin gezond wordt beschouwd als ‘in staat om te gaan met de problemen of klachten’. Als het gaat om veerkracht wordt een klant met een vraagstuk benaderd als uniek mens met een vraag, met een context en als onderdeel van een netwerk van menselijke relaties. De veerkracht is dan het vermogen van de klant om binnen zijn context en netwerk problemen en tegenslag hanteerbaar te maken. Het appèl en de uitnodiging die veerkracht doet aan buren, scholen en voorbijgangers, vraagt inleving, empathie en vergevingsgezindheid.

Martha Nussbaum verwijt de filosofen dat ze zich terugtrekken en zich niet begeven in het dagelijkse leven met de bijbehorende verwarringen en rommeligheid. Nussbaum stelt dat het een vorm van liefde is om onze ingewikkelde, rommelige menselijkheid te accepteren en er niet van weg te rennen. Zij bepleit een samenleving waarin burgers leven met hun hulpbehoevendheid en kwetsbaarheid. Sterker; ze betoogt dat dát het goede leven is. Goed leven betekent voor haar midden in het leven en de verbanden van de samenleving staan. Verbonden en met passie, in relaties en allerhande commitments. Het is niet op beschouwende afstand leven; juist niet met de schone handen van de bureaufilosoof. Het is het geworteld zijn in deze relaties en verbanden. En houdt zodoende keuzes maken in, met het risico op fouten, pijn en tragedie. Het gaat om het omarmen van de keuzes, ook al is het een dilemma waarin geen juiste keuze lijkt te bestaan. Dit verbonden in het leven staan, stelt je bloot en maakt je kwetsbaar. Het is een risicovolle onderneming, maar het goede van het leven waard.

Terug in de Utrechtse situatie extrapoleren we deze gedachte van Martha Nussbaum naar de hulp vrager en zijn netwerk.

Benadering van een vragensteller inclusief in zijn omgeving en als onderdeel van zijn verbanden is een grote stap in het vermenselijken van zorg. Niet meer het probleem staat centraal, maar de hulpvragende mens en zijn omgeving. Dit is bouwt aan de veerkracht van de hulpvrager en levert op het niveau van de samenleving voor hulpvrager en nabije anderen een exponentiele groei op van betekenisvolle relaties. De groei van deelnemende mensen (netwerkleden van de hulpvrager) zorgt voor een vergroting van het aantal mensen dat zich blootstelt en raakbaar laat zijn. Hierdoor ontstaat een dichter geweven sociale structuur. Deze blootstelling in de betekenisvolle relatie houdt in dat we gezamenlijk op weg gaan op het pad van kansen en mogelijkheden, waarbij de risico’s en obstakels in beeld zijn. Hiervoor is het nodig dat wij onze omgang met risico’s opnieuw bezien. In Nussbaums termen: we verwelkomen de tragedie in ons leven. Tragedie is onlosmakelijk verbonden aan blootstelling en raakbaarheid. Tragedie schoolt ons in veerkracht.